Videoreeks "Het nieuwe erfrecht": Van een reserve in natura naar een reserve in waarde

Het kan gebeuren dat een erflater tijdens zijn leven een aantal schenkingen heeft gedaan waardoor het beschikbaar deel van zijn nalatenschap wordt overschreden. Hierdoor wordt de reserve (het voorbehouden erfdeel) van de reservataire erfgenamen aangetast. Om dit te herstellen en om ervoor te zorgen dat de reserve wordt verkregen, kunnen de erfgenamen de inkorting van de gedane schenkingen vragen, wat betekent dat de schenkingen (deels) ongedaan worden gemaakt.




Onder het huidige recht gebeurt deze inkorting in principe in natura (reserve in natura), waardoor de geschonken goederen daadwerkelijk moeten terugkeren naar de nalatenschap. In de praktijk zorgt dit voor heel wat problemen en rechtsonzekerheid. Stel bijvoorbeeld dat de erflater één onroerend goed bezat dat hij tijdens zijn leven buiten erfdeel heeft geschonken aan één van zijn drie kinderen. Hierdoor werd het beschikbaar deel overschreden en konden de twee andere kinderen hun reserve niet volledig verkrijgen. Deze twee kinderen kunnen tegen deze schenking een vordering tot inkorting instellen waardoor het onroerend goed (deels) moet terugkeren naar de nalatenschap. In de meeste gevallen leidt dit tot de verkoop van het onroerend goed. Dit was naar alle waarschijnlijkheid nooit de bedoeling van de erflater. Stel daarnaast dat het begiftigde kind intussen het onroerend goed zou hebben verkocht aan een derde, dan kunnen de andere kinderen hun vordering instellen tegen die derde-verkrijger. Dit alles zorgt mee voor een verlamming van het beheer van de geschonken goederen en verzwakt de eigendomstitel van de begiftigde, wat economisch geziens niet wenselijk is.




Gelet op deze nadelige gevolgen en mede in het licht van rechtsvergelijkende tendensen wordt in de hervorming van het erfrecht als principe een reserve en inkorting in waarde vooropgesteld, niettegenstaande elk andersluidend beding. Hierdoor zal een begiftigde van een schenking voortaan enkel de waarde van de geschonken goederen moeten vergoeden aan de nalatenschap, maar de goederen zelf mogen behouden blijven. Dit stemt veel meer overeen met de verwachtingen van de burger. In bovengenoemd voorbeeld van de drie kinderen kan een verkoop op die manier worden vermeden en kan het onroerend goed in de familie blijven. Het begiftigde kind zal de andere kinderen een vergoeding moeten betalen, waarbij het bedrag gelijk is aan de eigenlijke aantasting van hun reserve. Vermits de schuldenaar van deze vergoeding (zijnde het begiftigde kind) zelf een erfgenaam is, zal deze vergoeding betaalbaar zijn door mindere ontvangst, althans voor zover er nog voldoende goederen aanwezig zijn in de nalatenschap. Het begiftigde kind zal zelf gewoon minder nemen van hetgeen verder nog moet worden verdeeld uit de nalatenschap om op die manier de gelijkheid te herstellen.




De hervorming voorziet drie uitzonderingen op deze reserve/inkorting in waarde. De eerste uitzondering betreft het geval waarbij een gift afbreuk zou doen aan de concrete reserve van de langstlevende partner (= het vruchtgebruik op de gezinswoning en het huisraad). Indien de langstlevende deze reserve niet kan verkrijgen, kan hij/zij de inkorting in natura vragen zodat het volledige vruchtgebruik op de gezinswoning en het huisraad kan worden verkregen. Daarnaast kan een inkorting in natura ook plaatsvinden indien een begiftigde hier zelf om verzoekt. Tot slot geschiedt de inkorting van legaten in natura in het geval de begiftigde geen erfgenaam is. Dit laatste heeft enkel tot gevolg dat de legaten niet zullen worden uitgevoerd (of slechts gedeeltelijk zullen worden uitgevoerd binnen de perken van het beschikbaar deel).




Hierbij kan verder de vraag worden gesteld naar de waardering van de schenkingen met het oog op de inkorting. In de hervorming wordt voorzien dat de waardering zal gebeuren op basis van de intrinsieke waarde van de geschonken goederen op de dag van de schenking, geïndexeerd tot de dag van het overlijden van de schenker. Er wordt dus niet langer gekeken, zoals dat onder het huidige recht het geval is, naar de waarde op het ogenblik van het overlijden. Op die manier wordt er eenvormigheid bereikt met de waardering van schenkingen met het oog op de inbreng, hetgeen in de volgende topic wordt besproken.

Nathalie Labeeuw licht op Advocatennet.be het nieuwe erfrecht toe in een reeks interviews.