Videoreeks "Het nieuwe erfrecht": Hoe moeten giften worden ingebracht onder het nieuwe erfrecht?

Meer en meer mensen zijn er zich op heden van bewust van het belang om reeds tijdens het leven bepaalde regelingen te treffen voor wat betreft de overgang van hun vermogen, zoals het doen van schenkingen.

Indien vader bijvoorbeeld tijdens zijn leven een schenking doet aan zijn twee kinderen, wordt deze schenking (in het huidige en het hervormde erfrecht) vermoed als voorschot op erfdeel te zijn gedaan. Dit betekent dat de schenking bij het overlijden van vader moet worden “ingebracht” in diens nalatenschap.

De inbreng van giften is de handeling waarbij de wettelijke erfgenamen die van de overledene een gift onder levenden of bij testament hebben gekregen, in het kader van de verrichtingen van verdeling van de nalatenschap van de beschikker, het voorwerp van de gift of de waarde ervan inbrengt in de massa van de bestaande goederen, om samen met deze goederen de tussen de erfgenamen te verdelen massa te vormen en aldus de gelijkheid ten aanzien van zijn mede-erfgenamen te herstellen.

Wat de wijze van inbreng betreft, maakt het huidige erfrecht een onderscheid naargelang de aard van het geschonken goed. De inbreng van onroerende goederen gebeurt in principe in natura (artikel 859 BW), dan wel door mindere ontvangst, aan de waarde ten tijde van het openvallen van de nalatenschap, indien de begiftigde het onroerend goed reeds heeft vervreemd (artikel 860 BW). De inbreng van roerende goederen daarentegen gebeurt in principe door mindere ontvangst (dus in waarde) volgens de waarde ten tijde van de schenking (artikel 868 BW). Dit onderscheid zorgde, wegens zijn gebrek aan eenvormigheid, in de praktijk voor heel wat scheeftrekkingen en problemen.

Nemen we het voorbeeld van vader die overleden is en die twee kinderen nalaat, een zoon en een dochter. Tijdens zijn leven had hij aan zijn zoon een bedrag van € 300.000 geschonken en aan zijn dochter een woning met op het ogenblik van de schenking eveneens een waarde van € 300.000. Op de dag van de verdeling is de woning € 600.000 waard. Conform de huidige inbrengregels moet de zoon enkel het ontvangen nominaal bedrag door mindere ontvangst inbrengen (schenking roerend goed), zijnde € 300.000. De dochter daarentegen, die een woning geschonken kreeg, zal de woning in natura moeten inbrengen aan de waarde ten tijde van de verdeling, zijnde € 600.000. Ondanks het feit dat de goederen op de dag van de schenking een gelijke waarde hadden, zal de beoogde gelijkheid tussen de zoon en de dochter niet worden gerealiseerd. De inbreng mist hier dus volledig zijn doel.

De hervorming van het erfrecht beoogt de gevolgen van dit ontbreken aan eenvormigheid tussen de regels inzake inbreng van roerende en onroerende giften te corrigeren.

Daartoe voert men ten eerste het principe in van de inbreng in waarde, zowel voor de roerende giften als voor de onroerende giften, en verduidelijkt ten tweede welke waarde moet worden ingebracht.

Voortaan zal de inbreng in alle gevallen in waarde geschieden. Naast het feit dat deze wijziging heel wat scheeftrekkingen zal vermijden, die op heden kunnen volgen uit het gebrek aan eenvormigheid, zal deze harmonisatie in de overgrote meerderheid van de gevallen tegemoet komen aan de vermoedelijke bedoelingen van de beschikker. Zo is het bijvoorbeeld vaak niet de wil van de beschikker dat de begiftigde van een schenking van onroerend goed dit onroerend goed in natura moet inbrengen in de nalatenschap zonder dat die begiftigde de zekerheid heeft het volledige onroerend goed te kunnen behouden. De schenker zal er net belang bij hebben om de eigendom van het goed definitief toe te bedelen aan de begiftigde, maar evenwel zonder daarbij de economische gelijkheid tussen de erfgenamen te verbreken. In dit licht lijkt de inbreng in waarde beter te beantwoorden aan de verwachtingen van de beschikker.

De inbreng in waarde (in principe door mindere ontvangst) zal worden opgelegd in alle gevallen, niettegenstaande elk andersluidend beding. Voor de beschikker wordt dus elke mogelijkheid uitgesloten om een inbreng in natura op te leggen. Enkel de begiftigde zelf zal nog de mogelijkheid hebben om het geschonken goed in natura in te brengen.

Deze formule is coherent in het licht van de nieuwe principes inzake inkorting van giften, waar de inkorting in waarde als principe wordt opgelegd (zie vorig topic). Ook aangaande de waardering van giften voor inbreng en inkorting wordt in een uniforme regeling voorzien. In de nieuwe wet wordt bepaald dat de inbreng van giften zal gebeuren in waarde, op basis van de intrinsieke waarde van de geschonken goederen op de dag van de schenking, geïndexeerd tot de dag van het overlijden van de schenker (behalve wanneer de schenker zich het meesterschap van de geschonken goederen heeft voorbehouden). Op die manier blijven de inspanningen van de begiftigde om het goed na de schenking op te waarderen (net als het risico op waardeverlies) ten voordele (of ten laste) van deze laatste, hetgeen ervoor zorgt dat de begiftigde verantwoordelijk wordt gemaakt voor zijn beheer van het goed. Verder worden ook hier de onevenwichten weggewerkt die op heden bestaan tussen roerende en onroerende giften.