PRAKTISCHE AANDACHTSPUNTEN BIJ ECHTSCHEIDING

DEEL 1: ERFRECHT, OVERLEVINGSRECHTEN EN SCHENKINGEN
SCHENKINGEN TUSSEN ECHTGENOTEN

Probleemstelling

Tijdens het huwelijk kunnen echtgenoten aan elkaar schenken. Echtgenoten kunnen elkaar niet enkel een schenking doen van bestaande goederen, maar ook van (toekomstige) goederen die men nalaat na zijn of haar dood, in het kader van een zogenaamde ‘contractuele erfstelling’. Schenkingen tussen echtgenoten kunnen ook plaatsvinden bij huwelijksovereenkomst.

In de context van een relatiebreuk wenst de echtgenoot-schenker doorgaans op de gedane schenkingen terugkomen. Omgekeerd wil men soms zekerheid dat op schenkingen uit het verleden net niet meer kan worden teruggekomen. De vraag rijst naar het lot deze schenkingen tussen echtgenoten tijdens en na de echtscheidingsprocedure.

Herroepbaarheid schenkingen tussen echtgenoten

In tegenstelling tot de huwelijksvoordelen waarbij echtgenoten de langstlevende onder hen in de huwelijksovereenkomst begunstigden (‘overlevingsrechten’, zoals besproken in het vorige artikel van deze reeks), vervallen schenkingen tussen echtgenoten niet automatisch bij het definitief worden van de echtscheiding.

De wetgever vond (vanaf van 1 september 2018) een automatisch verval voor schenkingen tussen echtgenoten disproportioneel. De reden? Schenkingen die gebeurden tussen echtgenoten tijdens hun huwelijk (buiten huwelijksovereenkomst) zijn namelijk altijd herroepbaar door de schenker-echtgenoot, zonder dat daartoe enige reden moet worden gegeven en zonder dat hij of zij bijzondere formaliteiten moet naleven (ze zijn ‘ad nutum’ herroepbaar).

Hieruit volgt dat:

1. schenkingen tussen echtgenoten dus ook kunnen worden herroepen tijdens de echtscheidingsprocedure, en ook nog na de echtscheiding;
2. er geen automatisch verval is. Indien een (ex)-echtgenoot een schenking aan de andere (ex)-echtgenoot wenst te herroepen, is daar een wilsuiting voor nodig.

Het is vaak iets wat echtgenoten niet verwachten, dat ook na de echtscheiding nog op schenkingen kan worden teruggekomen. Soms is het ook niet de wens van echtgenoten dat dit herroepingsrecht blijft bestaan en willen ze zekerheid dat hier niet later nog op kan worden teruggekomen. Het is dan belangrijk om te weten dat men dan (al dan niet wederzijds) kan verzaken aan de herroepelijkheid van schenkingen tussen echtgenoten. In het kader van een echtscheiding door onderlinge toestemming (EOT), kan dit mee opgenomen worden in de overeenkomst die echtgenoten voorafgaandelijk aan de echtscheiding moeten sluiten.

Er is echter één belangrijke uitzondering op de voormelde ‘ad nutum’ herroepbaarheid van schenkingen tussen echtgenoten: dit is niet van toepassing op de schenkingen die zijn opgenomen in een huwelijksovereenkomst. Aldus speelt dit principe niet bij volgende schenkingen:

1. Schenkingen van toekomstige goederen die men nalaat na zijn of haar dood (contractuele erfstelling) in de huwelijksovereenkomst. Deze kan men slechts met wederzijds akkoord tussen de echtgenoten ongedaan maken via een wijziging van de huwelijksovereenkomst bij de notaris. Deze voordelen toegekend bij huwelijksovereenkomst kwalificeren echter als overlevingsrechten, zodat zij wel (automatisch) vervallen van zodra de echtscheiding definitief is. De clausule in de huwelijksovereenkomst kan wel reeds in die zin geformuleerd zijn dat het geen uitwerking heeft in welomschreven gevallen die wijzen op een breuk (bijvoorbeeld de inleiding van een echtscheiding of een intentionele feitelijke scheiding). Meer informatie hierover kan u nalezen in het vorige artikel van deze reeks.
2. Schenkingen uit het verleden van bestaande goederen in de huwelijksovereenkomst. Deze schenkingen zijn niet ‘ad nutum’ herroepbaar en kwalificeren niet als huwelijksvoordelen die overlevingsrechten zijn. Deze kunnen dus niet herroepen worden, noch vervallen ze.

Bij Cazimir staan we u graag bij in het kader van uw (voorgenomen) echtscheiding, waarbij we bij elke stap de nodige aandacht schenken aan alle mogelijke gevolgen hiervan, waaronder ook de impact op schenkingen tussen echtgenoten. Aarzel niet om ons te contacteren indien u meer informatie wenst.

Nadat we in de voorgaande artikelen de gevolgen van de echtscheiding op vlak van het erfrecht, de voordelen toegekend in de huwelijksovereenkomst en de schenkingen tijdens het huwelijk bekeken, zoomen we tot slot in een laatste artikel nog in op de gevolgen voor eventuele levensverzekeringen die u afsloot, waarbij uw ex-echtgenote begunstigde is.