Het nut van de schenking via een buitenlandse notaris

Een notariële schenking is verplicht voor bepaalde schenkingen, zoals een schenking van aandelen van een vennootschap of deelbewijzen van een burgerlijke maatschap. Verder kunnen bepaalde modaliteiten, zoals een voorbehoud van vruchtgebruik, een fideicommissum de residuo (restschenking) of een opschortende voorwaarde, enkel worden gekoppeld aan een notariële schenking.

Het Burgerlijk Wetboek vereist wel geen Belgische notariële akte. Maar als de schenking wordt gedaan voor een Belgische notaris, wordt de schenking verplicht geregistreerd. Op de registratie van die schenking zal - afhankelijk van de graad van verwantschap tussen de schenker en de begiftigde - 3% tot 7% schenkbelasting verschuldigd zijn (voor zover de schenker een Vlaams gewestinwoner is).

Omdat net de registratie van de akte aanleiding geeft tot schenkbelasting, wordt voor een schenking van roerende goederen soms gekozen voor een buitenlandse notariële akte. Dit is perfect geldig en is geen fiscaal misbruik. Men kan dus voor een Nederlandse of Zwitserse notaris schenken, zonder dat deze schenkingsakte in België geregistreerd moet worden. Zo heeft men dus de voordelen van de schenking via een notaris, zonder de nadelen van de registratie in België. Schenking van Belgisch onroerend goed daarentegen moet verplicht worden geregistreerd in België. De techniek via de buitenlandse notaris werkt dus niet voor deze goederen.

Door de verplichting tot registratie van een Belgische schenkingsakte zoekt men in de praktijk soms ook toevlucht tot goedkopere schenkingstechnieken, zoals de handgift en de bankgift. Ook deze schenkingen moeten niet verplicht worden geregistreerd in België en geven daarom geen aanleiding tot onmiddellijke heffing van schenkbelasting. Het nadeel van deze technieken is dat sommige modaliteiten niet kunnen worden gekoppeld aan deze schenkingen, zoals een voorbehoud van vruchtgebruik, en dat zij niet mogelijk zijn voor bepaalde goederen, zoals aandelen van een vennootschap.

Schenken voor een buitenlandse notaris is echter geen wondermiddel om iedere fiscale heffing absoluut te vermijden. Deze schenkingen worden - net als de handgift en bankgift trouwens - onderworpen aan erfbelasting indien de schenking plaatsvond binnen de drie jaar voor het overlijden van de schenker en geen Belgische schenkbelasting werd voldaan. Deze termijn bedraagt zeven jaar bij een schenking van een familiale onderneming of aandelen van een familiale vennootschap. Dit is de zogenaamde risicotermijn bij een schenking van roerende goederen voor een buitenlandse notaris.

Er zijn een aantal manieren om deze fiscale risicotermijn op te vangen. Allereerst bestaat er de mogelijkheid om de buitenlandse notariële schenking op enig ogenblik van de driejaarstermijn vrijwillig te registreren en op deze registratie 3% of 7% schenkbelasting te betalen (Vlaams gewest), bijvoorbeeld wanneer de schenker ernstig ziek zou worden en het risico bestaat dat hij overlijdt in de driejaarsperiode. De registratie maakt een einde aan de risicotermijn. Via de betaling van de schenkbelasting vermijdt men dus het risico van een (vaak veel) hogere erfbelasting op de schenking. Het is dus wel van belang dat de registratie gebeurt voor het overlijden. De vrijwillige registratie biedt dus geen oplossing bij een onverwacht en plots overlijden. Men moet er ook rekening mee houden dat de registratie niet meer mogelijk is buiten de openingsuren van de registratiekantoren of in het weekend.

Ook een zogenaamde successieverzekering kan een oplossing vormen. De begiftigde van de schenking sluit dan een contract met een verzekeringsmaatschappij, waarbij de verzekeringsmaatschappij dan een bepaald kapitaal uitkeert aan de begiftigde als de schenker overlijdt binnen de drie jaar na de schenking. Idealiter stemt dit bedrag overeen met de op de schenking verschuldigde erfbelasting. Belangrijk is wel dat het contract wordt gesloten door de begiftigde en niet door de schenker om te vermijden dat de uitkering van het kapitaal zelf onderworpen is aan erfbelasting.